Kukuruzni plamenac (lat. Ostrinia Nubilalis) je štetni insekt koji se u Evropi, naročito u područjima gde se uzgaja kukuruz, susreće gotovo svuda. U našoj zemlji, posebno je prisutan u Vojvodini i Pomoravlju, a tokom početka dvadesetog veka prenesen je i u Severnu Ameriku.
Karakteristična je po polnom dimorfizmu, pri čemu su ženke krupnije i svetlije od mužjaka. Dužina tela ženki iznosi oko 15 mm, sa rasponom krila od 25-35 mm. Boja tela i krila ženki je bledožuta, sa smeđim poprečnim talasastim prugama uz ivice krila, dok su mužjaci sivosmeđi sa žutim poprečnim prugama.
Proces razmnožavanja kukuruznog plamenca
Ova vrsta ima dve generacije godišnje u našem regionu, iako se u poslednjim godinama beleži pojava treće generacije, posebno u Vojvodini prema podacima sa svetlosnih klopki. Zimuje u stadijumu odrasle gusenice u stabljikama biljaka koje napada, najčešće u ostatcima kukuruza, kukuruzovini ili drugim usevima.
Ženke polažu 150-200 jaja na naličje listova, obično blizu lisnog nerva ili na lisni rukavac, u formi jajnih legala. Jaja su malo spljoštena, okruglasto-ovalna, veličine 0.5mm, sveža su bela i malo providna, pokrivena lepljivom sluzi da bi se bolje fiksirala za podlogu. Gusenice, koje se izlegu iz jaja, su bledožute do prljavosive, ponekad sa primesama ružičaste boje i smeđe glave. Lutke su bledo smeđe.
Proces preobražaja u lutku odvija se u maju, a leptiri prve generacije se pojavljuju od maja do jula, sa maksimumom u prvoj ili drugoj dekadi juna. Štetu nanose kako sisanjem sokova iz biljaka, tako i polaganjem jaja koja se razvijaju u gusenice koje se hrane unutar biljke, uzrokujući ozbiljne probleme u usevima kukuruza i drugih biljaka domaćina.
Uslovi za masovnu pojavu su direktno vezani za razviće kukuruza, pa koliko je usev bolji, toliko pre može doći do masovne pojave populacije kukuruznog plamenca. Higrofilna su vrsta, brojna u periodu kada je povećana količina padavina i vlažnost vazduha. Suša može izazvati smrtnost gusenica.
Gusenice u ranom dobu stvaraju male otvore na lišću ili ostaju u rukavcu između 15 i 20 dana. Nakon trećeg presvlačenja probijaju se u stabljiku kroz lisni nerv ili rukavac. Tamo, stvarajući duge hodnike, presecaju sprovodne snopiće i putuju prema metlici i klipu. U jednoj stabljici može biti od jedne do deset gusenica, često i više. Posebno su značajna oštećenja na stabljici i klipu. Biljke koje su bile napadnute lako pucaju pod pritiskom jačeg vetra, nevremena i oluja, takođe tokom kombajniranja.
Opasnost za biljke
Ova polifagna štetočina napada oko 240 različitih biljinh vrsta, gajenih i korovskih biljaka. Najčešće napada kukuruz kao biljku hranitelju, po kom je i dobila ime, ali javlja se i na usevima biljaka konoplja, hmelj, proso, suncokret, soja, šipak, sirak i slične sa čvrstim stablom.
Na usevima kukuruza, štete mogu biti velike, čak i do 20% prinosa.
U povrtarstvu na meti kukuruznih plamenaca najčešće su paprika, paradajz, vrste pasulja, celer. Napada biljke hortikulture kao i sabljike nekih korovskih biljaka, praktično sve biljke sa čvrstim stablom mogu biti izložene opasnosti. Mogu se javiti i u stabljikama hrizantema kao i plodovima jabuke. Cvetne vrste, poput onih iz rodova Aster, Dahlia, Gladiolus, Althea i Zinnia, takođe su na njihovoj meti.
Prva generacija kukuruznog plamenca preferira ranostasne hibride kukuruza, dok se druga generacija, obično daleko brojnija, razvija na kasnostasnim hibridima. Pik druge generacije kukuruznog plamenca dešava se najčešće u prvoj ili drugoj dekadi avgusta. Gusenice druge generacije mogu naneti značajne štete plodovima paprike, prodirući pored drške. Kroz otvore koje naprave kasnije prodiru gljive i bakterije koje dovode do truljenja i propadanja.
Mere zaštite
Uništavanje kukuruzovine, što je obavezna zakonska mera, doprinosu smanjenju brojnosti populacije kukuruznog plamenca. Ukoliko je moguće, za uzgoj paprike i sličnog povrća potrebno je birati površine udaljene od prošlogodišnjeg kukuruzišta.
Za vreme berbe, potrebno je što niže seći stabljike kukuruza, kako bi se sa polja uklonio što je moguće veći deo preostalih gusenica. Smanjenje brojnosti populacije i prezimljavanja postiže se zaoravanjem žetvenih ostataka, dubokim oranjem i suzbijanjem korova.
Suzbijanje hemijskim sredstvima je agrotehnička mera koja se primenjuje na osnovu praćenja leta leptira i pregleda biljaka, kako bi se utvrdio nivo infestacije, prisustvo i broj položenih jaja, odnosno ispilenih gusenica. Tretiranje dezinsekcija se vrši tokom vegetacije, prilikom početka piljenja larvi. Nakon što se larva uvuče u stablo biljke kukuruza, primena insekticida ne može biti efikasna.